Çocuklarda gelişme geriliklerinin erken tanınabilmesi için sosyal, zihinsel, konuşma ve hareket gelişiminin belirli aralıklarla değerlendirilmesi gerekir.
Bu erken tanı, olabilecek sorunlar için önlem alınmasını ve çocuğun karşılaşabileceği çevresel ve yapısal sorunların erken saptanmasını sağlar.
wisc-r, agte, denver, bayley, gesell testleri en yaygın olanlarıdır.
Bu amaçla özellikle 0-6 yaş grubunda gelişimsel tarama testleri kullanılmaktadır. Gelişme gerilikleri çocuklarda ilk 6 yıl içinde en sık görülen sorunlardan biridir: çeşitli araştırmalarda toplumda %3-25 arasında görüldüğü bildirilmektedir. Gelişimsel bozukluklar özellikle bebeklik ve erken çocukluk çağında normal muayenede gözden kaçabilmektedir.
Bunları standart bir değerlendirme yapmadan tanımak güçtür. Gelişimsel basamaklarında geriliği olan bir çocuk erken dönemde anne-babası ya da hekimler tarafından bazen normal kabul edilebilmektedir. Birçok gelişimsel bozukluğun ancak çocuk iki yaşını geçtiği halde yürümediği, konuşmadığı ya da okulda başarısız olduğunda fark edildiğine sıklıkla rastlanmaktadır.
Oysa erken tanı ve tedavi ile daha erken, daha iyi bir duruma ulaşılabilir.
Sağlıklı gelişimi olan çocukların yaşamları boyunca 0-6 ay arasında bir kez mutlaka olmak üzere, 12-18 ay arası, 2-3 yaş arası ve 5-6 yaş arasında gelişim testi yaptırmaları önerilir. Eğer ilk değerlendirme sonucu şüpheli ise ya da risk altındaki bir bebekte yapıldıysa görüşme aralıkları sıklaştırılmalıdır.
ANKARA GELİŞİM TARAMA ENVANTERİ (AGTE)
0-6 yaş arasındaki çocukların gelişimsel açıdan değerlendirilebilmesi amacıyla uygulanan bir envanterdir. Çocuk ruh sağlığı alanında çalışan Psikologlar tarafından uygulanmaktadır.
Çocukların, 0-3 aydan başlayarak, 48-72 ay dilimine kadar aylık periyotlarla; dil gelişimi, zihinsel becerileri, küçük-kas gelişimi, büyük-kas gelişimi, sosyal gelişimi ve öz bakım becerileri tek tek incelenip gözlenerek puanlanır. Bu değerlendirme eğer mümkün ise anne-baba ve çocuğun bir arada olduğu bir ortamda yapılır.
Uygulayıcı tarafından anne-babaya yöneltilen soruların yanı sıra çocuk da aynı zamanda gözlem altına alınmaktadır. Adım adım çocuğun sahip olduğu her beceri değerlendirmeye alınmaktadır.
Örneğin; çocuğun her iki elini kullanarak bardak kullanabilmesinden; adresini bilme becerisine kadar, daha önce sözü edilen Dil - Bilişsel, Küçük Kas, Büyük Kas, Sosyal - Öz Bakım beceri alanlarındaki gelişiminin, takvim yaşına uygun olup olmadığı puanlanmakta ve değerlendirme raporu halinde Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı’na verilmektedir.
Ankara gelişim tarama envanteri (AGTE), bebek ve çocukların gelişimi ile ilgili derinlemesine ve sistemli bilgi sağlayan bir değerlendirme aracıdır.
Çevre koşullarının bebek ve çocukların bilişsel ve sosyal gelişimlerini etkileyebileceği göz önüne alınarak envanterin gelişimsel gecikme riski taşıyabilecek alt sosyo-ekonomik düzey çocuklarına uygun olarak geliştirilmesine dikkat edilmiştir.
AGTE, 0-6 yaş bebek ve çocukların şu andaki gelişimini ve becerilerini annelerden alınan bilgiler doğrultusunda değerlendirmektedir.
Bu şekilde uygulama, annelere gelişim açısından önemli davranışları daha iyi gözleyebilme ve çocukları daha iyi tanıyabilme olanağı sağlamaktadır.
Bu envanter, anneler dışında babalar, bakıcılar ve öğretmenler tarafından da yanıtlanabilir.
Ancak, okul veya kurumlarda uygulandığında bilgi veren kişinin çocukla olan ilişkisinin niteliğinin bilinmesi önemlidir.
Envanter, gelişimsel gecikme ve düzensizlik gösterme açısından risk altında olduğu düşünülen bebek ve çocukların erken dönemde tanınması ve gerekli önlemlerin alınabilmesine de olanak sağlar.
Envanter “Evet, Hayır, Bilmiyorum” şeklinde yanıtlanan 154 maddeden oluşmuştur.
Sorular gelişimin farklı, ancak birbiriyle ilişkili alanlarını (Dil-Bilişsel, İnce Motor, Kaba-Motor, Sosyal Beceri-Özbakım) temsil edebilecek biçimde düzenlenmiştir.
BAYLEY BEBEKLER iÇiN ZEKA TESTi
Özellikle prematüre ve riskli bebeklerin gelişim takibi için büyük önem taşıyan “Bayley Scales of Infant Development” testi, bebeklerin zihinsel ve motor gelişimlerinin takip edilmesini sağlıyor.
Çocukların gelişimlerinin değerlendirilmesi ne kadar önemlidir?
Anne ve babalar çoğu zaman çocuklarını etraflarındaki diğer çocuklar ile karşılaştırıp, gelişimlerinin geri kalıp kalmadığını anlamaya çalışırlar. Karşılaştığımız sorunları, tecrübeli başka yetişkinler ya da kendi bilgilerimiz doğrultusunda anlamaya çözmeye çalışırız. Çocuk okulda başarısız oluncaya dek giderek artan gelişimsel gecikmeyi fark edemeyebiliriz. Problemler profesyonel yardım gerektirebilir. Gelişimin takip edilmesi ile anne-babalara eğitimsel önerilerin yapılması, olası risklerin erken tanınması ve müdahale edilmesi sağlanabilir.
1-42 ay arası uygulanan Bayley Scales of Infant Development (3) testinin önemi nedir?
Birçok tarama ve zeka testi ile birlikte riskli bebeklerin takibinde tüm dünyada kullanılan Bayley Scales of Infant Development (3) uygulamaktayız. Zihinsel ve motor gelişimlerini takip ederken sosyal gelişimi de gözlemleme buluruz. Bebekler herhangi bir sorun yaşamıyor olsalar bile bulundukları aya ait kendi gelişimlerinin bilgisini elde ederiz. Bu değerlendirme, anne ve babaların olası kuşkularının anlaşılmasına yardımcı olur. Doğum öncesi ve sonrası güçlükler geçiren riskli bebeklerin takip edilmesi amacı ile de kullanılır.
Bu test nasıl uygulanıyor?
Bayley Scales of Infant Development (3) testi, eğitimini almış uzmanlar tarafından uygulanır. Anne ve bebekle yapılan bir görüşme ve uygulama sürecidir. Zihinsel ve motor gelişimi anlamak için test malzemeleri kullanılmaktadır.
Çocukların gelişimi konusunda anne-babalar nasıl yönlendiriliyor?
Değerlendirme sonrasında herhangi bir sorun olmasa bile aileye çocuğun kendi gelişimi ile ilgili detaylı bilgi veriyoruz. Normal çocuk gelişimi için de çocuğun bulunduğu döneme ait bilgi ve önerilerimizi sunuyoruz.
Bu test malzemeleri nelerdir?
Çocuğun günlük hayatı içinde kullandığı, şekil bulmaca vb. oyuncaklara benzeyen test malzemeleri ile uygulama yapıyoruz.
DENVER 2 Gelişimsel Tarama Envanteri
Testin Tanıtımı: Küçük çocuklarda varolan gelişimsel sorunları tespit etmek amacıyla geliştirilmiş bir ölçme aracıdır. Çocuğun yaşına uygun birtakım becerilerini değerlendirmek, gelişimsel olarak şüpheli durumları objektif olarak ölçmek ve risk altındaki çocukları izleyebilmek için 116 maddde ve 4 alt bölümden oluşan bir ölçektir.
Testin Türü: Gelişim testidir.
Uygulanacak Yaş Grubu: 0-6 yaş arasındaki çocuklara uygulanan bir testtir.
Uygulanacak Kişi Sayısı: Anne&baba ve çocukla birlikte uygulama yapılmaktadır.
Uygulama Şekli: Anne&babadan çocukla ilgili bazı bilgiler alınır ve uygulamaya geçilir. Test formunda yer alan maddelerden anneye yöneltilmesi gereken sorular anneye yöneltilir ve çocuğun yapması beklenen maddeler ise çocuğa yöneltilir.Testin verilişinde standart yönergeye uyulması gerekmektedir.
Uygulayıcının Niteliği ve Eğitimi: Üniversitelerin psikoloji, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, çocuk gelişimi v.b gibi çeşitli bölümlerinden mezun olmuş meslek elemanları tarafından uygulanabilmektedir. test uygulayacak birey dikkatle eğitilmeli ve klinikte testi uygulamadan önce yeterlilik sınavını geçmelidir.
Denver II Gelişimsel Tarama Envanteri
Denver II, 0-6 yaş çocuklarının gelişimsel değerlendirilmesinde kullanılan bir tarama testidir. 1980 yılında Türk çocuklarına Ankara standardizasyonu Prof. Dr. Kalbiye Yalaz ve Prof. Dr. Shirley Epir (Hacettepe Tıp Fakültesi) tarafından yapılarak kullanıma sunulmuştur. Frankenburg ve Dodds tarafından 1990 yılında yeniden gözden geçirilerek özellikle dil alanında eklenen yeni maddeleri ve farklı puanlama sistemiyle geliştirilmiş, Denver II adı ile yayınlanmıştır.
Denver II 1996 yılında Yalaz ve Anlar’ın Ankara standardizasyonu ve eğitim programı yeniden ülke çapında kullanıma sunulmuştur.
DENVER II sağlıklı görünümdeki çocuklarda olası gelişimsel sorunları saptamak amacı ile kullanılır. Üç temel alanda değerlidir:
a) Sağlıklı gözüken çocukları olası sorunları yönünden taraması,
b) Gelişimsel gerilik olduğundan kuşkulanılan işlevleri nesnel şekilde saptama olanağı vermesi,
c) Riskli bebekleri (örneğin doğum öncesi sorunlar, düşük doğum ağırlıklı ya da erken doğmuş, çoğul gebelikler, ailede gelişimsel sorunu olanlar, yardımcı üreme teknikleri ile doğan bebekler v.b.) izlemede kullanılabilmesi.
Kapsadığı KİŞİSEL-SOSYAL, İNCE MOTOR, DİL ve KABA MOTOR alanlarda çocuğun kendi yaş grubundaki diğer çocuklarla karşılaştırılarak hangi yüzdelik diliminde olduğunu göstermesi açısından diğer birçok gelişimsel tarama testine göre daha kolay uygulanma özelliği taşımaktadır.
Denver II Testi sahada şu üç alanda kullanılmaktadır:
1- Klinik değerlendirme:
Herhangi bir belirti göstermeyen sağlıklı çocuklarda ya da bazı belirtilerinden kuşkulanılan 0-6 yaş grubu çocuklarda tarama testi olarak kullanılmalıdır. Testin belirli aralıklarla (örneğin yılda bir) uygulanması gereklidir. Ayrıca anne-babaya çocuk gelişimi konusunda bilgi ve öneri verebilmek için uygun bir ortam oluşturur.
2- Özel Eğitim:
Gelişimsel sorunu konusunda tanı almış ve özel eğitime başlatılan çocukların ilk değerlendirmeleri ve aralıklı olarak tekrarlanarak eğitim programının olumlu ya da olumsuz etkilerinin izlenmesine yardımcı olur.
3- Okul Öncesi Kurumları:
Okulöncesi eğitim kurumuna başlayan çocuğun beceri düzeyinin ve gelişiminin belirlenmesi ve olası bir sorunda doktora/hastaneye yönlendirme amaçlı kullanılabilir. Aileye bilgi vermek ve çocuğun eğitim programını oluşturmakta yararlı olur.
GEÇDA Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı
GEÇDA Testi
GEÇDA Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı
GEÇDA, 0-72 ay Türk çocuklarının gelişimlerini ayrıntılı olarak değerlendirebilecek, eğitim yaşantılarının düzenlenmesinde ve çocuklardaki gelişimsel geriliklerin erken tanılanmasında kullanılabilecek bir gelişim değerlendirme aracıdır.
Geniş bir örneklem grubundan elde edilen sonuçlara dayalı olarak Türk çocuklarının gelişimsel özelliklerini yansıtması, çocuğun gelişimini tüm gelişim alanlarında ayrıntılı olarak değerlendirebilecek sayıda madde içermesi, çocuğu oyun ortamında gözlemlemeye dayanması, uygulama ve değerlendirmesinin kolaylığı, standart bir uygulamaya ve materyal setine sahip olması aracın üstünlükleridir.
GEÇDA, Psikomotor (73 madde), Bilişsel (60 madde), Dil (60 madde), Sosyal-Duygusal Gelişim (56 madde) olmak üzere dört alt test ve 249 maddeden oluşmaktadır. Özbakım becerilerine ilişkin maddeler ise sosyal-duygusal gelişim alt testinde yer almaktadır.
GEÇDA’nın yaş aralıklarının belirlenmesinde, gelişim dönemlerine göre gelişim hızlarının farklılaşması dikkate alınarak yirmi bir alt yaş aralığı kullanılmıştır.
1-12 aylar arası birer aylık,
13-24 aylar arası üçer aylık,
25-36 aylar arası altışar aylık,
37-72 aylar arası ise on ikişer aylık periyotlar halinde düzenlenmiştir.
GEÇDA standart bir Materyal Seti, El Kitabı, GEÇDA Formu ve Bilgi Formu kullanılarak uygulanmaktadır.
Araç ilk on beş gününü doldurmuş olan bebeklerden başlayarak yetmiş ikinci ayın sonuna kadar olan tüm çocuklara uygulanmaktadır. Özel gereksinimli çocukları daha ileri değerlendirmelere sevk etmek için de kullanılabilir.
GEÇDA Testi Nerelerde Kullanılır?
Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında,
Hastanelerin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümlerinde,
Ana-Çocuk Sağlığı Merkezlerinde,
Özel Eğitim Merkezlerinde
Rehberlik Araştırma Merkezlerinde
Çeşitli kurum ve kuruluşların Gelişim Takip Birimlerinde kullanılabilir.
GESELL Gelişim Figürleri Testi
Ölçtüğü davranış/nitelik: Görsel algı gelişimi
Ölçek türü: Performans testi. Grup olarak da uygulanır.
Uygulama süresi: Zaman sınırlaması yoktur.
Kapsamı: 9 geometrik şekil bulunur.
1-7 yaş arası çocuklara uygulanır. Kolaydan zora doğru sıralanmış 9 şekilden ibarettir. İtemler her yaşın seviyesine göre düzenlenmiştir. Test uygulanırken zaman sınırlaması yapılmamaktadır. Çocuğun silgi kullanmasına izin verilmemektedir. Başarabildiği item çocuğun zihin yaşını verir. Bu test sonucuna dayanarak çocukta ortalama zekâ bölümü hesaplanır.
MARMARA İLKÖĞRETİME HAZIR OLUŞ TESTİ
60-78 AYLIK ÇOCUKLAR İÇİN İLKÖĞRETİME HAZIR OLUŞ TESTİ
Yrd. Doç. Dr. Özgül POLAT tarafından geliştirilmiş olan MARMARA İLKÖĞRETİME HAZIR OLUŞ ÖLÇEĞİ ülkemizin standartlarına göre geliştirilmiş TEK okul olgunluğu testidir.
METROPOLiTAN OKUL OLGUNLUĞU TESTi
Çocukların okula, okulun gerektirdiği kurallara ve öğrenmeye hazır olup olmadığını saptamak amacıyla yapılan bir testtir. Okula hazırlanırken olması gereken fizyolojik, çevresel ve zihinsel faktörleri değerlendirmekte kullanılır.
Metropolitan Okul Olgunluğu Testi; Kelime Anlama, Cümleler, Genel Bilgi, Eşleştirme, Sayılar, Kopya Etme gibi 6 alt test ve toplam 100 maddeden oluşur.
Testin sonucunda, çocuğunuzun okul için gereken olgunluğa ne ölçüde hazır olduğu ve düzeyiyle ilgili sağlıklı veriler elde edilir.
Metropolitan Okul Olgunluğu Testi okula gidecek çocukların psikolojik olarak okula hazır olup olmadıklarını ölçer.
Kim psikolojide uzman psikologlarca Metropolitan Okul Olgunluğu Testi yapılır.
Hildreth ve arkadaşları tarafından hazırlanan Metropolitan Okul Olgunluğu Testi, Oktay (1980) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Oktay (1980) 44 ilkokul çocuğuna Metropolitan Okul Olgunluğu Testi ile Metropolitan Başarı Testini uygulamış ve iki test arasındaki korelasyonun .34 ile .53 arasında olduğunu bulmuştur.
Metropolitan okul olgunluğu testi, okula yeni başlayan birinci sınıf çocuklarının yönergeleri anlamaya hazırlıklı olmalarını sağlayacak olan özellikleri ve başarılarını ölçmek üzere hazırlanmıştır. Her alt test uzman kişi tarafından sözlü olarak verilen yönergeye göre çocuğun işaretleyeceği ve kopya edeceği resimlerden meydana gelmiştir (Oktay 1983). Bu testin hem grup hem de bireysel olarak uygulaması mümkündür. Beş-altı yaş arası çocuklara uygulanan bu testin süresi yaklaşık 24 dakikadır. Test soru formu ve kayıt formundan oluşmaktadır. Uygulayıcının verdiği yönergeler doğrultusunda çocuğun testi yanıtlaması istenir (Wifred 1993).
Çocukları anaokulun sonunda veya birinci sınıfın başlangıcında değerlendirmek için hazırlanan ve on altı sayfadan oluşan bu test, altı ayrı alt testten oluşmaktadır. Bu testler şu şekilde sıralanmaktadır:
Kelime anlama (15 madde) : Bu test dilin anlaşılması ve kavranmasını belirlemeye yönelik bir testtir. Çocuktan, her sırada dört resim içinden söylenileni seçmesi istenmektedir.
Cümleler (14 madde) : Bu testte çocuktan kendisine anlatılan cümleyi anlaması ve gördüğü resimle bunu birleştirmesi gibi karmaşık bir işlem beklenilmektedir.
Genel Bilgiler (14 madde) : Sosyokültürel faktörün etkisinin fazla olduğu alt testlerden biri olan genel bilgi alt testinde söz konusu olan resimler, çocukların günlük hayatta her zaman karşılaşabileceği görme ve elleme olanağına sahip olduğu nesnelere aittir. Çocuktan gösterilen resimle tanıdığı nesne arasında ilişki kurması ve nesneyi isimlendirmesi istenilmektedir.
Eşleştirme (19 madde) : Okuma yazmanın öğrenilmesinde önemli bir yer tutan eşleştirme, metropolitan okul olgunluğu testinin en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. Benzerliklerin tanınmasını içine alır. Her madde de hayvanların, eşyaların, sayıların, harflerin, kelimelerin dört ayrı resmi sıralanmıştır. Sıranın ortasında çerçeve içine alınmış resmin aynısının çocuktan bulması ve çerçeve içine alması istenir. Genellikle bu testte şekilleri doğru olarak işaretleyemeyen ve ters işaretleyen çocuklarda okuma ve yazmada problemlerin görüldüğü belirtilmektedir.
Sayılar (24 madde) : Bu test sayı bilgisini ölçmektedir. Bu alt testte sayılar ve seriler hakkında belirli bir eğitimden geçmemiş olan okul öncesi çocuklarda o zamana kadar kazanılmış olan sayı kavramını dolayısıyla sayı olgunluğunu ölçmek amaçlanmaktadır.
Kopya etme (10 madde) : Çocuğun gördüğü şekli doğru olarak algılaması ve buna mekan içerisinde yer verme yeteneğini ölçen bir testtir. Yazının öğrenilmesinde kopya etme önemli bir yer tutmaktadır. Yazı yazmayı öğrenmede gerekli olan, görsel algı ve hareket kontrolünün bileşimini ölçmektedir. Gördüğünü doğru algılayamayan ya da algıladığını mekanda doğru şekilde yerleştiremeyen çocukların, daha sonraları, okuma yazmanın öğrenilmesinde zorluk çekmeleri araştırmacıların özellikle üzerinde durduğu konulardan biridir (Çataloluk 1994). Bu tür testlerin çocuklarda, fiziksel gelişmeyi belirlediği kadar, zihinsel olgunluğu da belirledikleri saptanmıştır. Çocuğun, çizme ve yazmada gösterdiği mekanda ters algılama eğilimi kopya etme alt testinde kendini gösterebilir.
Bütün bu alt testlerde her maddeye doğru verilen yanıt bir puan ile değerlendirilir. Puanların tümü testin toplam puanını oluşturur. Toplam puanın yüksekliği genel okul olgunluk düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. Her alt testin kendine ait puanları da belirlenir.
PEABODY RESiM KELiME TESTi
Testin Tanıtımı:Çocuğun dil gelişimini ölçmek amacıyla uygulanan bir testtir. Her kartta sekiz resmin bulunduğu 50 karttan oluşmaktadır. Maddelere verilecek cevaplarda süre sınırı yoktur.
Testin Türü: Gelişim Testidir.
Uygulanacak Yaş Grubu: 2,5-18 yaş arasındaki bireylere uygulanmaktadır.
Uygulanacak Kişi Sayısı: Bireysel bir test olup bir oturumda bir kişiye uygulanır.
Uygulama Şekli: Bireyden kartın her iki yüzündeki dört resimden istenen resmi göstermesi istenir.
Uygulayıcıların Niteliği ve Eğitimi: Konuşma terapistleri, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, psikolojik danışmanlar, çocuk gelişimcileri, öğretmenler ve doktorlar tarafından uygulanabilir.
